Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết

Ý nghĩa của từng loại quả trong mâm ngũ quả 3 miền

   Mâm ngũ quả là mâm quả có 5 loại khác nhau, mỗi loại quả tượng trưng cho một ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi và màu sắc của loại quả đó. Ngoài ra, từ “ngũ” còn thể hiện ước muốn của người Việt để đạt ngũ phúc lâm môn gồm: Phúc, quý, thọ, khang, ninh.

   Tùy từng vùng miền với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng, người ta còn chọn các loại quả khác nhau để bày mâm ngũ quả trên ban thờ.

• Chuối: tượng trưng cho sung  túc, đủ đầy. Nải chuối trông như bàn tay nằm ngửa, mang ý nghĩa may mắn, bao bọc, chở che. Theo phong thủy trái chuối còn mang ý nghĩa thu hút. Vì vậy cúng chuối nhằm thu hút tiền tài, sự may mắn về mọi mặt trong cuộc sống.
• Phật thủ: Trái phật thủ có hình dạng trông giống như bàn tay của Đức Phật. Mang ý nghĩa luôn chở che cho con người được bình an, vượt qua mọi sóng gió cuộc đời.
• Bưởi: “Bưởi” phát âm giống từ “con trai” trong tiếng Hán. Nên bưởi thường được mọi người dâng cúng để xin lộc con cái. Nhiều gia đình vào dịp lễ tết hay đặt trái bưởi trên nải chuối để thờ cúng. Điều này tượng trưng cho phúc lộc, mong muốn an khang thịnh vượng tới với gia đình.
• Quả lê hoặc dưa lê: Lê có vị ngọt thanh, tượng trưng cho sự thành đạt và thăng tiến trong công việc.
• Cam và quýt: Đây là những loại trái cây có màu sắc và hương thơm tượng trưng cho sự tươi mát. Màu sắc sặc sỡ, tươi vui, toả ra năng lượng ấm áp, là một màu sắc mang khá nhiều ý nghĩa. Sắc cam thụ hưởng sự mạnh mẽ của màu đỏ và sự hạnh phúc của màu vàng. Chính vì vậy mà người ta tin rằng cam, quýt có thể mang lại sự may mắn do hương vị dễ chịu và tinh khiết của nó. Loại quả tươi mát này được ứng dụng khá nhiều trong phong thuỷ truyền thống, dễ dàng xua đuổi xui xẻo và mang đến những may mắn, thịnh vượng và bình an cho gia đình.
• Lựu: Tượng trưng cho sự sinh sôi phát triển, thúc đẩy vận may về con cái. Trong phong thủy, trái lựu được coi như một loại “thuốc” có khả năng giúp vợ chồng mau chóng sinh con. Và sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh.
• Đào: đại diện cho sự trường tồn, bất tử, sức khỏe, tuổi thọ và sự giàu có. Đào còn là một trong những loại trái cây thể hiện sự may mắn và thăng tiến. 
• Táo: Táo biểu trưng cho sức khỏe và sự hòa hợp trong gia đình. Nó còn mang ý nghĩa là sự giàu sang phú quý và thịnh vượng. Táo màu đỏ được xem là rất tốt lành, táo màu xanh và màu vàng cũng được dùng nhiều do thộc tính màu của nó. 
• Nho: Đại diện cho sự thành công, tượng trưng cho sự đa dạng, phong phú, dồi dào về của cải vật chất.
• Thanh long: Rồng mây hội tụ xung quanh, mong muốn thể hiện phát tài phát lộc.
• Dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào và may mắn.
• Quả trứng gà: Mang ý nghĩa là lộc trời cho.
• Sung: Gắn với biểu tượng của sự sung mãn, sức khỏe và tiền bạc.
• Đu đủ: Tượng trung cho sự thịnh vượng, đủ đầy.
• Xoài (phát âm giống như từ “xài”): Cầu mong cho việc tiêu xài không thiếu thốn, cuộc sống sung túc đủ đầy.

Một số loại trái cây không nên dùng để cúng 

Trái cây dâng cúng là để tỏ lòng thành kính với các vị Thần. Xong không biết cách chọn, có thể sẽ trở thành bất kính. Vì không phải trái cây nào cũng dùng để thờ cúng được.

– Trái cây giả: Dùng trái cây giả để cúng là phạm tội lừa dối thần linh. Được coi là không tôn trọng, ảnh hưởng lớn tới sự yên ấm trong gia đình. Trái cây giả không có sinh khí, làm bàn thờ mất đi sự ấm áp.

– Trái cây quá già, chín: Sắm lễ không nên chọn những trái đã quá già, chín vì không để được lâu. Để lâu, dưới sức nóng của hương, trái cây sẽ nhanh hỏng, thu hút côn trùng tới làm ô uế bàn thờ.

– Trái cây có gai nhọn: Không nên đặt trái cây có gai nhọn lên bàn thờ, đặc biệt vào ngày rằm và mùng 1. Bởi theo quan niệm, dùng những loại trái cây có gai nhọn để thắp hương có thể làm ảnh hưởng tới gia đạo, sự bình an của các thành viên trong gia đình.

– Loại quả có mùi quá nồng: Bàn thờ là nơi linh thiêng, nên lúc nào cũng phải sạch sẽ thơm tho. Chính vì thế nên chọn trái cây có hương thơm nhẹ nhàng. Không nên chọn trai cây quá nặng mùi như sầu riêng…

– Trái cây mọc sát đất: Những loại trái cây mọc sát đất hoặc họ hàng với rau như cà chua, dưa leo, me hay thanh trà… Cũng không nên dùng để thờ cúng.

– Trái cây có vị cay, đắng, chua: Những loại trái cây có vị cay, đắng, chua.. không nên đặt lên bàn thờ. Để tránh liên tưởng tới những cay đắng trong đời.

Mâm ngũ quả ở miền Bắc

Mâm ngũ quả của người miền Bắc được bày theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông là vạn vật dung hòa cùng trời đất. Vì vậy, mâm ngũ quả được phối theo 5 màu khác nhau gồm: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng.

Cách bài trí, sắp xếp màu sắc của từng loại quả phải xen kẽ với nhau để trông đẹp mắt, hợp phong thủy của ngày Tết. Tuy không quan trọng việc có nhiều hay ít, nhưng mọi người đều phải sắm đầy lễ, đủ loại, hoa quả phải thuận theo ý nghĩa của từng loại để bày cúng.

Mâm ngũ quả của người miền Bắc thường có 5 loại gồm: Chuối, bưởi, đào, hồng, quýt.

Cách bày mâm truyền thống: Chuối đặt ở dưới cùng để đỡ lấy các loại quả khác. Giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng, các loại quả được bày xung quanh. Những chỗ còn trống được đặt xen kẽ như quýt vàng, táo xanh, hoặc ớt chín đỏ.

Do hoa quả ngày càng đa dạng nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn. Giờ đây người ta cũng không quá câu nệ cứng nhắc ngũ quả nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả, có thể thêm nho, táo xanh, ớt đỏ, hồng xiêm,… Dù bày biện nhiều hơn nhưng người ta vẫn gọi là mâm ngũ quả.

Mâm ngũ quả của người miền Trung

Miền Trung có nhiều vùng nghèo khó, đất đai cằn cỗi, khí hậu khắc nghiệt, ít hoa quả nên cũng không quá câu nệ về hình thức. Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Trung là có gì cúng nấy, thành tâm dâng kính lên tổ tiên. Vì vậy, mâm ngũ quả mỗi nhà lại khác nhau, quả gì cũng được, miễn tươi ngon là được.

Các loại quả thường thấy ở miền Trung như thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt,…

Mâm ngũ quả của người miền Nam

Mâm ngũ quả miền Nam được bày theo “Cầu sung vừa đủ xài”, với ý nghĩa mong muốn năm mới đủ đầy và sung túc, tương ứng với 5 loại quả là mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả dứa với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu mong may mắn.

Người miền Nam kiêng kỵ cúng vài loại quả, vì theo phát âm tên gọi mang lại ý nghĩa không tốt, như:

• Chuối: còn có nghĩa là chúi nhủi, làm ăn không phất lên được.
• Lê, táo: có nghĩa là lê lết, đổ bể, dễ dàng thất bại.
• Cam, quýt: Đơn giản là quýt làm cam chịu.

Mâm ngũ quả ngày Tết là nét đẹp văn hóa của người Việt Nam, dù khác nhau về vùng miền nhưng ý nghĩa của mâm ngũ quả 3 miền như thế nào thể hiện sự thành kính hướng về nguồn cội, tổ tiên và ước mong có một năm mới an khang, thịnh vượng, hạnh phúc và đủ đầy.